کارکرد معنایی رنگ در مثنوی‌های عطار در انطباق با نگاره‌های غنایی هفت‌گنبد بهرام گور

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه لرستان، خرم آباد، ایران.

2 دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه لرستان، خرم آباد، ایران.

3 استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه لرستان، خرم آباد،

10.22034/ias.2022.320995.1830

چکیده

شاعران و هنرمندان در دوره‌های مختلف برای القای معانی و مفاهیم موردنظر خود از عنصر رنگ استفاده کرده‌اند. عنصر رنگ یکی از نکات کلیدی و پرکاربرد در مثنوی‌های عطار است. او هنرمندانه و اغلب بااستفاده‌از عناصر بلاغی از قدرت تداعی معانی رنگ‌ها بهره‌گرفته است. این پژوهش نشان می‌دهد که عطار از عنصر رنگ چگونه استفاده کرده است و کدام معانی و مفاهیم را به کمک رنگ‌ها بیان نموده و نمایش داده است. ابزار گردآوری اطلاعات فیش و روش گردآوری اطلاعات، کتابخانه‌ای است. روش تحقیق، توصیفی-تحلیلی است. دست‌یابی به نقش رنگ‌ها در بیان معانی و مفاهیم ذهنی و همچنین کاربرد رنگ‌های انتزاعی برای بیان بعضی از مفاهیمِ مهمِ عرفانیِ مورد نظر شاعر، ازجمله دستاوردهای این پژوهش است. نتیجه‌ پژوهش نشان می‌دهد که در مثنوی‌های عطار، بسامد دو رنگ سیاه و سفید بیشتر از رنگ‌های دیگر و رنگ‌های انتزاعی دارای کمترین بسامد است. مطلوب‌ترین رنگ‌ها در نظام فکری عطار، رنگ‌های انتزاعی هستند و مفاهیمی بسیار گسترده‌تر از رنگ‌های معمولی دارند و اغلب برساختۀ ذهن خودِ شاعرند. گاهی رنگ‌ها در بافت معنایی غنایی و عاشقانه، برای بیان زیبایی ظاهری در راستای تبیین آموزه‌های عرفانی، کارکرد معنایی و بلاغی یافته‌اند. در منظومه غنایی بهرام گو نیز رنگ‌ها ابزاری مفید برای انتقال مفاهیم مورد نظر نگارگر است.
اهداف پژوهش:

نشان‌دادن نقش رنگ‌ها در پردازش معانی و مفاهیم موردنظر عطار و منظومۀ هفت‌گنبد بهرام‌گور.
فراهم‌کردن زمینه برای فهم‌بخشی از ادبیات غنایی و عرفانی.

سؤالات پژوهش:

عطار چه معانی و مفاهیمی را به کمک رنگ‌ها بیان کرده است و در نظام فکری عطار، مطلوب‌ترین رنگ برای بیان مفاهیم عرفانی کدام رنگ است؟
عنصر رنگ چه جایگاهی در اندیشه عطار و منظومۀ هفت‌گنبد بهرام‌گور داشته است؟

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

the semantic function of color in Attar's Masnavi in adaptation with lyrical paintings of Bahram Goor's Haft Gonbad

نویسندگان [English]

  • Mohammadreza Shah Karami 1
  • Ghasem Sahraei 2
  • Ali Heydari 3
1 PhD Student, Department of Persian Language and Literature, Faculty of Literature and Humanities, Lorestan University, Khorramabad, Iran.
2 Associate Professor, Department of Persian Language and Literature, Faculty of Literature and Humanities, Lorestan University, Khorramabad, Iran.
3 Professor, Department of Persian Language and Literature, Faculty of Literature and Humanities, Lorestan University, Khorramabad,
چکیده [English]

Poets in different periods have used the color element to induce their desired meanings and concepts. The color element is one of the key and widely used points in Attar's Masnavi. He has used the power of associating the meanings of colors artistically and often using rhetorical elements. This research shows how Attar has used the element of color and which meanings and concepts have been expressed and displayed with the help of colors. The data collection tool and the data collection method are libraries. The research method is descriptive-analytical.
Achieving the role of colors in expressing mental meanings and concepts, as well as the use of abstract colors to express some of the important mystical concepts desired by the poet, are among the achievements of this research.
The result shows that in Attar Masnavi, the frequency of two colors, black and white, is higher than other colors and abstract colors have the lowest frequency. The most desirable colors in Attar's intellectual system are abstract colors and have much broader meanings than ordinary colors and are often made by the poet's own mind. Sometimes colors in the lyrical and romantic semantic context have found a semantic and rhetorical function to express physical beauty in order to explain mystical teachings.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Attar Masnavi
  • color
  • abstract concepts
  • non-abstract concepts

مراجع

اسماعیل‌پور، ابوالقاسم. (1377). اسطوره، بیان نمادین، تهران: سخن.
انوری، حسن. (1383). فرهنگ کنایات سخن، ج1، تهران: سخن.
آنه‌ماری، شیمل؛ پرسیلا ساسک؛ میراحمدی، مریم. (1382). «ارزش‌های رنگ در هنر و ادبیات ایران»، نامه انجمن، شماره 12، صص 58-40.
آیزمن، لئاتریس. (1393). روانشناسی کاربردی رنگ‌ها، «پنتون» ترجمۀ روح‌الله زمزمه، تهران: بیهق کتاب.
پورحسینی، مژده. (1384). معنای رنگ، تهران: هنر آبی.
سیدترابی، سیدحسن. (1395). «کارکرد عرفانی نماد رنگ در مثنوی‌های عطار نیشابوری»، ادیان مذاهب و عرفان: عرفان اسلامی، شماره 58،231 -252.
شمیسا، سیروس. (1390). بیان، چاپ نخست از ویراست چهارم، تهران: میترا.
شوالیه، ژان؛ گربران، آلن. (1388). فرهنگ نمادها، چاپ سودابه فضایلی، ج 3، چاپ دوم، تهران: جیحون.
عطار، نیشابوری، فریدالدین محمدبن ابراهیم. (1397). اسرارنامه، مقدمه، تصحیح و تعلیقات از محمدرضا شفیعی کدکنی، چاپ هشتم، تهران، سخن.
عطار، فریدالدین محمدبن ابراهیم نیشابوری، (1397)، الهی‌نامه، مقدمه، تصحیح و تعلیقات از محمدرضا شفیعی کدکنی، چاپ هشتم، تهران، سخن.
عطار، فریدالدین محمدبن ابراهیم نیشابوری، (1397)، مصیبت‌نامه، مقدمه، تصحیح و تعلیقات از محمدرضا شفیعی کدکنی چاپ هشتم، تهران: سخن.
عطارنیشابوری، فریدالدین محمدبن ابراهیم. (1398). تذکره‌الاولیا، مقدمه، تصحیح و تعلیقات از محمدرضا شفیعی کدکنی، چاپ دوم، تهران: سخن.
عطار، فریدالدین محمدبن ابراهیم نیشابوری، (1397). منطق‌الطیر، مقدمه، تصحیح و تعلیقات از محمدرضا شفیعی کدکنی، چاپ شانزدهم، تهران: سخن.
فلسفی، احمد. (1390). اسرار روانشناسی رنگ‌ها (و خواص درمانی آن‌ها)، تهران: فراروانشناسی.
کارکیا، فرزانه. (1375). رنگ، نوآوری، بهره وری، ج 1، تهران: دانشگاه تهران.
کاشفی، جلال‌الدین سلطان؛ صفاری احمدآباد، سمیه و  شریف‌زاده، محمدرضا. (1393). «رمزگشایی معانی عرفانی رنگ در نگاره‌های از هفت‌گنبد (براساس آراء حکیمان اسلامی)». نگارینه هنر اسلامی، ش4، 55-42.
کوپر، مایمی. (1393). دانش و روانشناسی رنگ‌ها، مترجم امیرحسین مکی، تهران: آریاگهر.
لوشر، ماکس. (1397). روانشناسی رنگ‌ها، چاپ ویدا ابی زاده، چاپ بیست و نهم، تهران: دُرسا.
نیکوبخت، ناصر؛ سیدعلی قاسم‌زاده. (1384). «زمینۀ نمادین رنگ در شعر معاصر (با تکیه و تأکید بر اشعار نیما، سپهری و موسوی گرمارودی)». نثرپژوهی ادب فارسی، شمارۀ 23، 209-238.
مهریار، فرزانه؛ نیازی، شهرزاد و رشیدی، مرتضی. (1400). «تحلیل چگونگی بازتاب مفاهیم رمزگونه داستان گنبد سیاه هفت پیکر در نگاره نسخه مصور خمسه نظامی مدرسه عالی شهید مطهری». فنون ادبی، (3)13، 49-64.
ویلز، پاولین. (1392). رنگ‌درمانی، ترجمۀ مرجان فرجی، تهران: درسا.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار